Талааннаах тарбахтаах норуот маастардарын күнүн көрсө Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан норуоттар доҕордоһууларын киинигэр кулун тутар 5 күнүгэр «Саха эйгэтэ: норуот айымньыта» диэн дьоһун кинигэ биһирэбилэ үрдүк таһымнаахтык буолан ааста. Үс тылынан суруллубут альбом киэҥ эйгэҕэ өбүгэлэрбит үйэлэр тухары айан-тутан, уһанан, чочуйан хаалларбыт уран оҥоһуктарын, былыргы да, билиҥҥи да уус дьоммут талыы-талба үлэлэрин кэпсиир, манна 400 хаартыска уонна уруһуй таҥыллан киирдэ. Кинигэ саха таҥаһын, киэргэлин, туттар малын, оһуор-мандар эгэлгэтин арыйар, урааҥхай удьуорун ураты тыыннаах, төрүт үгэскэ олоҕурбут уус-уран айымньытын, норуот прикладной искусствотыгар классическай холобурун уонна билиҥҥи кэмҥэ саха омук декоративнай уус-уран оҥоһуктарын сырдатар.
Бу улахан бырайыагы «Бичик» Национальнай кинигэ кыһатын уус-уран литература редакциятын сэбиэдиссэйэ, СР үөрэҕин үтүөлээх үлэһитэ Розалия Осипова иилээн-саҕалаан, маны сэргэ кинигэ ааптардара ХИФУ Тыл уонна культура институтун доценнара, культурология кандидата Саргылана Никифорова, искусствоведение кандидата Ия Покатилова олоххо киллэрдилэр.
Кыһа дириэктэрэ Август Егоров сандал саас бастакы бырааһынньыгынан кэрэ аҥаардары эҕэрдэлээн туран, дьоһун альбом киэҥ эйгэҕэ тахсарыгар ыкса үлэлэспит бырайыак салайааччытыгар Р. Осиповаҕа, ааптардарга С. Никифороваҕа, И. Покатиловаҕа махтал суруктары кытта сибэкки дьөрбөтүн туттарда. «Биһиги кыһабыт Мандар Уус, Августина Филиппова альбомнарыттан саҕалаан, саха төрүт культуратыгар, иискэ-ууска элбэх кинигэни таһаарда. 2006с. «Иис-уус алыба» серия олохтонон, мааныга уонна күннээҕигэ кэтэргэ сахалыы тыыннаах таҥас киэбин, хаартыскатын көрдөрөр, тигии ньыматын кэпсиир, сүүрбэччэ кинигэ тахсыбытын дьон утаппыттыы былдьаһыгынан атыыласта. Онон, сахалыы тыын, сахалыы эйгэ куоракка кэҥээн-тэнийэн иһэригэр бэйэбит дьоһун кылааппытын киллэрбит курдук сананабыт. Саха норуотун уус-уран оҥоһугун, айымньытын түмпүт бастакы концептуальнай кинигэ диэн идэлээх дьон үрдүктүк сыаналаабыттарыттан биһиги үөрэбит. Маастардар уһанан-чочуйан оҥорбут оҥоһуктара түмүллэн, сааһыланан киирдилэр. Көдьүүстээх, туһалаах кинигэ таҕыста. Дьон-сэргэ туһанарын тухары үйэлэртэн үйэҕэ салҕанан бара туруоҕа. Ыччакка элбэҕи хаалларар, кэпсиир кинигэ буолуо. Историктарга, этнографтарга, культурологтарга научнай суолталаах. Хас биирдии дьиэ кэргэҥҥэ даҕаны остуолга ууруна сылдьар бэртээхэй кинигэ. Туох барыта идеяттан саҕаланар, бу альбому оҥоруохха диэн тылы аан бастаан Розалия Петровна көтөхпүтэ. Кини бу иннинэ «Якутия удивительная и загадочная», «Иллюстрированный атлас РС (Я)» диэн Сахабыт сирин туһунан дириҥ ис хоһоонноох улахан бырайыактары олоххо киллэрбитэ. Түгэнинэн туһанан, «Саха эйгэтэ: норуот айымньыта» күн сирин көрөрүгэр күүс-көмө буолбут музей үлэһиттэригэр барҕа махталбын тиэрдэбин!» -- диэн эттэ Август Васильевич.
Бырайыак салайааччыта Розалия Осипова кэпсииринэн, норуот үйэлээх айымньыларын, уран оҥоһуктарын барытын хаартыскаҕа түһэрэн, хас эмэ тыһыынчанан хаартыскаттан кинигэҕэ 400-һэ таҥыллан киирдэ. Улахан альбом хайдах курдук сыраттан, көмүс көлөһүнтэн оҥоһуллан тахсара итинтэн көстөр. Онон, бу кинигэ күн сирин көрөрүгэр үлэлэспит музей, искусствоведение, этнография үлэһиттэригэр барҕа махтал тылларын кытта өйдөбүнньүк бэлэхтэр туттарылыннылар. Бу альбомҥа раритеттары сэргэ космос куйаарыгар тахсан дьүрүһүйбүт хомус кытта сырдатылынна.
Ньургуйаана Илларионова СР Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков аатыттан норуот айымньытын аар-саарга аатырдарга сэмэй кылааттарын киллэрбит дьоҥҥо эҕэрдэтин тириэртэ. Дьон ылынара, сөбүлээн ааҕара, көрөрө, сэргиирэ бу саамай дьоһун сыанабыл буолуоҕа диэн чуолкайдаата.
Историческай наука доктора Екатерина Романова үрдүкү сыанабыл биэрэн, бүтүн Россия үрдүнэн бу кинигэҕэ тэҥнэһэр комплекснай үлэ суох диэн эттэ. «Саха эйгэтэ: норуот айымньыта» чопчу кэтээн көрүү түмүгэр чэпчэкитик ааҕыллар судургу тылынан суруллубутун, саха омук уран тарбаҕынан оҥорон хаалларбыт искусствотын түҥ былыргыттан күн бүгүнүгэр диэри киэҥник арыйарын бэлиэтээтэ.
Бу эйгэҕэ үлэлиир дьон санааларын үллэстибиттэрин кэннэ үрдүкү сыанаҕа тахсан талааннаах тарбахтаах норуот маастардара С. Петрова, С. Варфоломеева, З. Понохова о.д.а. тикпит саха сиэдэрэй таҥастарын көрдөрдүлэр.
Саха омук олоҕун-дьаһаҕын кэрэһилээн кэпсиир кинигэ-альбом хас биирдии ыал остуолга уура сылдьан көрөр, ааҕар кинигэтэ буолуохтун! Норуот талааннаахтара айан-тутан хаалларбыт уран оҥоһуктара кэнэҕэс ыччаты кэрэ эйгэҕэ сиэтэн киллэрэ, үтүөҕэ, сырдыкка угуйа турдуннар!
Марианна Тыртыкова,
«Бичик» НКК PR менеджерэ
